.png)
Spekülatif Tasarım ve Koçluğun Yol Arkadaşlığı
- Nida Ayça Onur
- 9 Tem
- 3 dakikada okunur
T: Kurumsal tarafta deneyimi dönüştürmek önemli ama bireyin kendi deneyimini sahiplenmesi ve hatta yeniden yazması da çok kıymetli. Sen koçluk pratiğinle insanlara bu alanda nasıl alan açıyorsun?
A: İkimizin de çok sevdiği başka yerden sordun Tuğçe’cim bu sefer :)
Profesyonel koçluğa dair bu sorunu yine spekülatif dizaynın bana katkısıyla yaklaşacağım. Çünkü buradaki düşünce yapısının koçluk pratiklerimi de çok geliştirdiğine inanıyorum.
Koçluk Ne Değildir, Ne Olmalıdır?
İkimiz de farklı ekollerden gelen koçlarız. Çok değerli hocalardan bilgi ve deneyim aktarımları aldık, halkalarımız genişledi ve çeşitlendi. Ama bu süreçte bazı ilkeler var ki koçluğun temelini oluşturuyor ve bu temelin doğru anlaşılması çok kritik.
Koçluk, geçmişi onarmaktan ziyade, geleceği tasarlamaya odaklanır. Danışan, koçun yönlendirmesiyle değil, kendi içsel kaynaklarını keşfederek yol alır. Koç, yol arkadaşlığı yapar; ne yol gösterir ne de çözüm verir. Bu süreçte yargısız ve şeffaf bir dinleme, anda kalma, güçlü sorularla derinleştirme, merakla keşfetme ve iç görüye alan açma gibi unsurlar koçluğu dönüştürücü kılar. Koçluk görüşmesi sonucunda amaç bir farkındalık ve bir yol haritası ile ayrılabilmektir.
Uluslararası Koçluk Federasyonu (ICF) koçluğu şöyle tanımlar:
Günümüzün belirsiz ve karmaşık ortamlarında özellikle önemli olan, kişisel ve mesleki potansiyeli en üst düzeye çıkarmak için ilham veren, düşünmeye teşvik eden ve yaratıcı bir süreçte müşteri ile ortaklık ilişkisi…
T: Özellikle odağı gelecekte olan profesyonellerin, kendi potansiyellerini keşfetmeleri için kullandığın yöntemlerden biraz bahseder misin? Bu noktada koçluk yaklaşımın spekülatif tasarımla nasıl kesişiyor?
A: Koçlukta da geçmişten ziyade bugünü ve geleceği konu ediniyoruz. Potansiyel, ihtimaller ve dönüşümle ilgileniyoruz.
Spekülatif Tasarımın Koçlukla Buluştuğu Yer
Koçluk görüşmelerimizde yeri geldiğinde spekülatif dizayndaki bazı kavramlarlara başvuruyorum. Örneğin geleceği farklı boyutlarıyla (muhtemel, olası, mümkün vb.) ele alıyor; bu alanlara dair senaryoları, etkilerini, sonuçlarını tartışıyoruz, bir plan hazırlıyoruz.
Bu süreçte sadece hedefler belirlemiyoruz, aynı zamanda değerleri de yeniden yaratıyoruz. Nietzsche’nin “üst insan” tanımıyla söylediği gibi: “Kendi değerlerini yeniden yaratabilen kişi”. Bu bana göre koçluğun özüyle çok örtüşüyor. Normların ötesine geçmek, dışarıdan alınan tanımlar yerine kendi içsel pusulamıza göre yaşamak...
Her birimiz başarı, umut, cesaret, sevgi, özgünlük gibi değerlere sahibiz ama bu kelimeler hepimizde farklı anlamlar taşıyor. Koçluk, bu değerleri birlikte görünür kılmak, hangileri gerçekten bize ait, hangileri içselleştirilmemiş sosyal kalıplar, bunları ayırt etmek için muazzam bir alan yaratıyor.
T: Geleceği düşünen bireylerle çalışırken kullandığın özel araçlar ya da sevdiğin sorular var mı?
A: Koçluğun özünde, belki de en sihirli olan şey şu: Derin bir merak, samimiyet ve yargısız dinlenen bir birey... Bu üçlü, bireyin iç görü geliştirmesi, kendi gerçekliğini sorgulaması ve yeni olasılıklar yaratması için en verimli zemini hazırlıyor.
Merak, Samimiyet, Yargısızlık: Dönüştüren Alanın Temelleri
Spekülatif tasarımdaki düşünce yapısı, koçlukta bireyin geleceği tahayyül etme, olasılıkları çoğaltma ve kendi değer sistemini sorgulama süreçlerine oldukça derinlik kazandırıyor.
İki disiplinin harmanladığımda kullanılabilecek araçlardan:
Gelecek çarkı (Futures Wheel) bir fikir ya da olasılığın zaman içindeki doğrudan ve dolaylı etkilerini dallanıp budaklanarak keşfetmek için güçlü bir araç.
Senaryo yazımı bireyin kendi yaşam senaryosunu alternatif versiyonlarla görselleştirmesini sağlıyor.
Sanat temelli araçlar ve fotoğraflarla çalışmalarda özellikle imgeleme, duygu regülasyonu ve sembolik keşif için çok etkili.
Bunlar ve başka onlarca araç danışanla yürüdüğümüz yolu renklendiriyor ve somutlaştırıyor.
Sorular o anın ruhuna göre geliyor ama birkaç örnek bırakalım düşünmek isteyenlere:
Varsayalım ki her şey mümkün: Hangi gelecekte yaşamak isterdin ve orada kim olurdun?
Bugünkü kararların, 10 yıl sonraki seni nasıl şekillendiriyor olabilir?
Kimin gözünden geleceği görmeye çalışmak sana yeni bakışlar kazandırırdı? (bir çocuk, bir yapay zekâ, bir doğa unsuru vb.)
Hayal ettiğin geleceği başkalarına göstermek istesen, bunu nasıl yapardın? (hikâye, çizim, deneyim, video?)
Burada; ezberleri bozmak, olasılıklarla düşünmek ve bugünü daha bilinçli tasarlamak isteyen herkes için dönüştürücü bir alan yatıyor.
T: Bireysel dönüşümden tekrar kurumsala geliyorum. Geleceği tasarlamak isteyen EX uzmanlarına neler önerirsin?
Hem organizasyonların dönüşen doğasını hem de çalışanların değişen beklentilerini gözeterek geleceğe dair hem sezgisel hem sistemsel bir yaklaşım geliştirmekte fayda var. Burada bazı kalıpları değiştirmek büyük etki yaratabilir.
İnsanları “çalışan” değil, “geleceğin ortak yaratıcısı” olarak görmek ve ekip arkadaşlarımızı birlikte hayal kuran, senaryo yazan ve geleceği birlikte inşa eden aktörler olarak konumlandırmak ilk adım olabilir.
Spekülatif tasarım araçlarını EX sürecine entegre ederek gelecek senaryoları oluşturmak, 'ya eğer' soruları sormak, prototip hikâyeler yazmak EX sürecini yaratıcı ve stratejik hale getirmek mümkün. “Yapay zekâ seninle nasıl bir iş arkadaşlığı kurabilir?” gibi sorularla içgörüler elde edilebilir.
Anlam ve değerler üzerine çalışmak son derece kıymetli. Bir işi yalnızca nasıl yaptığımız değil, neden yaptığımız da deneyimin temelini oluşturur. Kendi değerlerimizle ve bütüne katkı sağlayan gerekliliklerle ne kadar uyum içindeyiz? Bu sorgulama, yeşil inovasyon gibi sürdürülebilir ve anlamlı fikirlerin doğmasına da zemin hazırlar.
Her yeni fikri geleceğin küçük bir prototipi olarak deneyimlemek hoş olabilir. EX ekipleri geleceğe dair küçük deneysel projelerle çalışanlara yeni iş yapma biçimlerini tattırabilir, test edebilir, birlikte öğrenebilir.
Buna dair geliştirdiğimiz bir EX Gelecek Tasarım Kit’imiz dahi var, merak edenlerle adım adım uygulamak için buradayız.
Görseller pexels.com'dan alınmış Gelgas Airlangga Mykhailo Petrenko isimli sanatçılara ait fotoğraflardır.
Comments